ناحیه فرهنگ

معرفی کتاب: بیدرمن و آتش‌افروزان

اندیشه اولیه نگارش نمایشنامه بیدرمن و آتش‌افروزان به حوادث سال‌های پس از جنگ جهانی دوم در چک‌واسلواکی برمی‌گردد. با پیروزی نیروهای متفقین بر آلمان فاشیستی و ورود ارتش سرخ به پراگ، بِنِـِش سیاستمدار نامدار چک‌واسلواکی که قبل از جنگ نیز رئیس‌جمهور آن کشور بود، در رأس دولتی ائتلافی قرار گرفت که همه نیروهای مقاومت ضدّ فاشیستی ازجمله حزب کمونیست چک‌واسلواکی را دربرمی‌گرفت. اما از همان ابتدا ترکیب شکننده این ائتلاف برای همگان محسوس بود. حزب کمونیست چک‌واسلواکی که موفق شده بود با پشت‌گرمی دولت شوروی پُست‌های کلیدی و حساس کابینه ائتلافی را از آن خود کند، با حادثه‌آفرینی‌های متعدد، عرصه را بر دولت بِنـِش تنگ‌تر می‌کرد. زیاده‌خواهی حزب کمونیست چک‌واسلواکی و فشار دولت شوروی بر مرزبندی با غرب و آغاز جنگ سرد، سرانجام به استعفای بِنـِش در ماه ژوئن ۱۹۴۸ انجامید. بِنـِش سه ماه پس از استعفا، براثر سکته قلبی درگذشت.

ماکس فریش (۱۹۱۱-۱۹۹۱) که حوادث چک‌واسلواکی را به‌دقت دنبال می‌کرد و در آغاز سال ۱۹۴۸ مدتی هم در پراگ به سر بُرده بود، از همان ابتدا به طرفداری از حکومت ائتلافی برخاست. او این ائتلاف را نشانه سیمای دمکراتیک سوسیالیسم می‌پنداشت. با فروپاشی دولت ائتلافی و قبضه کامل قدرت توسط کمونیست‌ها، خوش‌باوری ماکس فریش به یأس و دلسردی گرایید. او در دفتر یادداشت روزانه خود می‌نویسد: «کافه ادئون- سقوط دولت در چک‌واسلواکی. همه‌چیز به‌سرعت پیش می‌رود… دلواپسی برای دوستان… و حالا زخم‌زبان آشنایان که چرا من چک‌واسلواکی را همیشه به‌عنوان مدل سوسیالیسم دمکراتیک معرفی کرده‌ام…» ماکس فریش درصدد برآمد که به این رویداد پاسخی ادبی دهد. در ابتـدا نوشته کوتـاه «طنز تلخ» را نوشت و چند سال بعد این نوشته دست‌مایه‌ای شد برای نگارش نمایشنامه بیدرمن و آتش‌افروزان.

نمایشنامه بیدرمن و آتش‌افروزان هم‌چنین تمثیلی است برای آلمان فاشیستی و روی کار آمدن آدولف هیتلر. هرچند که خطر تندروی هیتلر و حزب نازی آلمان برای بسیاری از شهروندان و سیاستمداران آن زمان آلمان محسوس بود، اما بسیاری از آن‌ها- چون بیدرمن در این نوشته- مقاومتی از خود نشان ندادند. ازاین‌رو بیدرمن به تعبیری بازتاب خوش‌باوری، راحت‌طلبی، بزدلی و یا عدم درایت بخش بزرگی از مردم آلمان بود که فعالانه یا با انفعال خود، پای‌گیری و سرانجام به قدرت رسیدن حزب نازی آلمان و جنگ جهانی دوم را میسّر ساختند.

کتاب بیدرمن و آتش‌افروزان نوشته ماکس فریش با ترجمه قاسم شفیع نورمحمدی در ۱۰۲ برگ و به قیمت ده هزار تومان از سوی انتشارات جهان کتاب در بهمن ۱۳۹۶ منتشر و روانه بازار کتاب شده است.